Dokuların Mekanlardaki Etkileri

Doku, görme ve dokunma duyusuyla algılanabilen, cisimlerin yüzey alanını oluşturan homojen birimdir. Doku, cisimlerin üzerinde şekli, büyüklüğü, dağılımı, yoğunluğu ile yüzeyin karakterini oluşturur ve ona özgünlük kazandırır.

Doku tanımını daha iç mimari alanda incelersek; yüzeylere tanım getiren bir tasarım öğesi olarak niteleyebiliriz. Bu tanım, mimari açıdan kullanıcı algısını şekillendiren renk, biçim ve ışık öğelerinin tasarıma olan etkilerini tamamlamaktadır. Kısaca özgünlük kazandırır. Bu önemi nedeniyle iç mekanda doku, bir tasarım öğesi olarak tasarımcıların özgünlüğünü oluşturan önemli unsurlardan biridir.

Dokuyu, nitelikleriyle birlikte farklı çeşitlerde incelememizde mümkündür. Bu çeşitlemeyi dokuları tanımlarken, çeşitlerini araştırırken kullanırız. Dinamik dokular, doğal dokular, mekânsal dokular bunların bazılarıdır. Mekanlarda kullanılan dokular mekânsal doku, hareketli olan dokular dinamik doku olarak tanımlanabilir.  

Tasarım alanında çalışırken, tasarımcı, her öğede olduğu gibi dokuları da amaç güderek, altını doldurarak kullanır. Dokuların tasarımda kullanılırken bir amacı, verdiği bir etki ve enerji vardır.

Örneklemek gerekirse masif ahşap yüzeyler, mermer vb. gibi taş dokular, doğal dokular olarak nitelenir. Doğal dokuları, iç mimaride daha organik bir enerji oluşturmak için kullanabiliriz. Ahşap dokular oldukça sıcak bir etki oluşturur ve tasarımda ahşap kullanılması sıcak, samimi mekanlar oluşturmak gayretiyle kullanılır. Ahşap dokularla beraber seramik, taş vb gibi dokuları kullanmak sıcaklık yoğunluğunu kırmak içindir. Kimi zamanda daha soğuk olan metal malzemeler kullanılarak, ahşap dokunun etkisi soğutulur. Buradan yola çıkarak farklı dokuları ve malzemeleri, verilen etkiyi ve enerjiyi dengelemek için birlikte kullanabiliriz.

Farklı dokuların birlikte kullanılması sadece birbiriyle bir ahenk oluşturması verilen etkiyi azaltmak / arttırmak değildir. Farklı dokular bazen derinlik, bazen ilgi çekmek, bazen mekanları ayırmak için ya da özgün mekanlar oluşturmak için de kullanılır. Bezen de tamamen teknik nedenlerle farklı dokular kullanılır. Akustiğin önemli olduğu mekanlarda, sesin yayılmasının istendiği ve istenmediği yüzeylerde farklı dokular kullanılması, birlikte farklı dokuların teknik amaçla kullanımına örnektir.

Mekanlarda dokuların teknik özellikleri gözetilerek kullanılması ile birlikte, dokuların renklerini ve desenlerini de tasarımcı tasarım sürecinde düşünür. Doku tercihinde bulunurken, malzeme de tercih edilir ve tasarımcı bunların hepsini birlikte gözeterek seçim yapar. Bu bağlamda iç mekanda dokunun yalnızca tasarımın önemli bir parçası değil, aynı zamanda tasarımcıların özgünlüğünü oluşturan bir kimlik unsuru olduğu bilinmektedir.

Bir de dokulardan bazılarını, yapay doku olarak tanımlayabiliriz. Doğal maddenin dokusu değil, insanların kendi ürettikleri dokulardır. Yapay dokulara yüzeyinde farklı etkilerin olduğu seramikleri, tülleri, kumaşları örnek verebiliriz.

Dokunun algılanmasında duyularımızı kullanırız. Görmek de bunlardan biridir. Bunun için ışığa ihtiyaç vardır. Bu nedenle doku – ışık ilişkisini unutmamamız gerekmektedir. Işık var ise dokuyu görerek algılarız. Ancak ışık miktarı doku ve desenin algılanmasında önemlidir. Işık çok olursa doku detaylarını göremeyiz ve parlama yapar. Işığın az olması durumunda ise doku görünmez olur.  Bu nedenle ışık dokunun algılanmasında en önemli faktörlerden biridir. Ayrıca tasarımcılar, ışığın miktarıyla birlikte renginin de dokuları algılamada önemli olduğunu bilir. Tasarımlarda bunu da dikkate alır.

Günümüzde dokulardan mekanlara özgünlük katmak, teknik özelliklerinden yararlanmak, renk geçişlerinde mekanı bütünleştirmek, ışığın etkisini azaltmak ya da arttırmak, hareketli /dinamik ya da sade mekanlar oluşturmak, başka bir ifadeyle mekanın aurasını oluşturmak gibi sebeplerle yararlanılır. Dokular malzeme ile birlikte seçimlerde değerlendirilir ve mekana farklı etkiler katar. Bu nedenle tasarımcılar, dokuların etkisini göz ardı etmez.

Dokuların mekanlarla birlikte ruhunuza da zenginlik katması dileğiyle.

 https://www.nouicmimarlik.com/dogal-malzemelerin-ic-mekanda-kullanimi-ve-tasarima-etkisi-p85

KILIÇ, O. (2020). İç Mekanda Doku Etkisinin Kurgulanmasında Tasarımcı Yaklaşımlarının İncelenmesi. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi(18), 858-867. https://doi.org/10.31590/ejosat.682979

ŞENTÜRK, Sümeyye, and Burhan SATICI. "İÇ MEKANDAKİ YÜZEYLERİN GÖRSEL ÖZELLİKLERİ VE IŞIK ARASINDAKİ İLİŞKİ." İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi 4.2 (2022): 1-12.